Historia Szkoły
Dzisiejsza Szkoła Podstawowa nr 16 im. Prof. Rudolfa Ranoszka w Jastrzębiu-Zdroju jest spadkobierczynią wszystkich poczynań edukacyjnych i oświatowych, jakie miały miejsce w Moszczenicy Śląskiej w przeszłości. Stąd pomysł przedstawienia krótkiego zarysu wydarzeń i faktów, które złożyły się na historię naszej placówki.
W 1764 r Moszczenica należała do Prus w ówczesnym czasie władze pruskie wydały „Regulamin generalny" o szkolnictwie. Wprowadzono też przymus szkolny dla dzieci od 7 do 14 lat.
Trzeba było czekać ponad 60 lat aby pojawiły się pierwsze wzmianki o jakiejkolwiek formie szkolnictwa w Moszczenicy Śl., które przypadają na pierwszą połowę XIX w. gdy w roku 1826 w Moszczenicy tylko trzech dorosłych mieszkańców umiało czytać. Dzięki zaangażowaniu Jana Szmuka, który w swoim nowo wybudowanym domu udostępnił jedną izbę na klasę lekcyjną i rozpoczął starania o przydział nauczyciela, jednocześnie w 1830 r. pełniąc funkcję wójta, rozpoczął natychmiast starania o budowę szkoły i ponowił prośbę o przydzielenie stałego nauczyciela. Dzieci moszczenickie objęte zostały obowiązkiem szkolnym i mogły odtąd rozpocząć naukę na miejscu, lecz tylko w niektóre dni tygodnia ponieważ wyznaczony nauczyciel, dochodził z Ruptawy, jednak niezbyt regularnie, stąd też nauka miejscowych dzieci nie zadowalała ich rodziców. Naukę w tymczasowej szkole w budynku Jana Szmuka na Piaskach pobierało tylko 50 uczniów. Obowiązkiem szkolnym objętych było znacznie więcej dzieci, jednak brak obuwia i odzieży, a także znaczna odległość od szkoły uniemożliwiały im naukę.
1831 W lipcu rozpoczęto budowę szkoły w Moszczenicy. Ówczesny właściciel wsi dostarczył materiał, a gmina zapłaciła robociznę i transport. Jednopiętrowa szkoła posiadała murowane z kamienia fundamenty, ściany piwnicy, część sieni oraz komin. Pozostałe elementy szkoły były z drewna. Dach pokryto słomą. Sala lekcyjna miała 33m2 powierzchni i znajdowała się na parterze. Oświetlało ją 7 okien. Na poddasze prowadziły schody drabinowe. Mieściła się tam izba mieszkalna, mała kuchnia, izdebka i komórka.
W październiku w ukończonej szkole stanowisko nauczyciela i organisty objął Franciszek Beck. Jednak po 30 latach okazało się iż szkoła jest za mała i w 1861 r. mieszkańcy Moszczenicy rozpoczęli starania o budowę nowej, murowanej szkoły.
Budowę rozpoczęto dopiero 1873 r. a zakończono w rok później Do szkoły uczęszczało 200 dzieci. Dzieci uczęszczały do szkoły nieregularnie, szczególnie w zimie oraz na wiosnę w czasie odwilży i częstych powodzi. Nieuregulowana Szotkówka powodowała liczne zalewiska, utrudniając małym dzieciom drogę do szkoły. Starsze dzieci też opuszczały naukę, głównie z powodu braku butów i ciepłej odzieży. Musiały pracować
w gospodarstwach rodziców, a często także na miejscowym folwarku w czasie żniw i wykopków. Dodatkowo częste epidemie przetaczające się przez Moszczenicę powodowały nieobecności a nawet spadek liczby uczniów. W szkole moszczenickiej średnio przez 50 dni w roku nie było nauki. Również zawirowania społeczno-polityczne miały wpływ na szkolnictwo. np. 1910 W budynku szkoły i na probostwie zakwaterowano oddział Grenzschutzu (ochotnicza straż graniczna), który pilnował granicy z Austrią, a także zwalczał propolskie nastroje wśród mieszkańców wsi.
W tej sytuacji szkoła nie mogła pełnić swojej funkcji i decyzją władz Rejencji Królewskiej w Opolu wydzielono na plebanii moszczenickiej jeden pokój na naukę dla dzieci. W czerwcu 1920 r. 120 uczniów szkoły moszczenickiej odmówiło udziału w lekcjach języka niemieckiego i ogłosiło strajk szkolny. Na skutek strajku uczniów i rosnących nastrojów patriotycznych we wsi ze szkoły usunięto stacjonujący tam oddział Grenzschutzu i wojska.
Nowo wybudowana szkoła wkrótce okazała się również za ciasna i rozpoczęto starania o dobudowanie dodatkowej klasy. Najbardziej doskwierał problem kadry nauczycielskiej której było za mało.
W 1922 r. Po powstaniach śląskich 4 lipca do Moszczenicy od strony Pawłowic przez bramę powitalną w Bziu Górnym wkroczyło Wojsko Polskie. 13 lipca gmina moszczenicka została przejęta przez władze polskie. We wrześniu rozpoczęły się zajęcia szkolne w języku polskim, co zostało odnotowane w kronice szkolnej. Do szkoły uczęszczało 371 uczniów, którzy uczyli się w 6 oddziałach. W klasach szóstych wprowadzono zajęcia robót ręcznych, od klasy piątej naukę religii.
Do szkoły w 1923 r. uczęszczało 363 uczniów, którzy uczyli się w sześciu oddziałach. Grono nauczycielskie liczyło 3 osoby. 15 stycznia posadę nauczyciela pomocniczego objął Wiktor Ranoszek. Stan techniczny starego budynku szkoły źle wpływał na zdrowie uczniów i prawidłowe prowadzenie zajęć szkolnych. Trudne warunki lokalowe, wzrost liczby dzieci oraz braki kadrowe spowodowały konieczność ograniczenia nauki do 3 dni w tygodniu. Ówczesny nauczyciel pomocniczy - Wiktor Ranoszek zaproponował zwrócenie się do Powiatowego Urzędu Szkolnego z prośbą o budowę nowej szkoły.
Urzędowe oględziny starej szkoły przeprowadzili lekarz powiatowy i budowniczy powiatowy. W protokole czytamy: „...Koniecznym jest natychmiastowe osuszenie, odczyszczenie, nadbudowanie komina, naprawa pieców. Ponieważ stary budynek jest bardzo ciasny, a na obudowanie nie ma miejsca orzekł budowniczy urzędowy konieczność stawiania nowej szkoły..."
W 1926 r. Uzyskano ponowną negatywną opinię sanitarną i budowlaną dotyczącą stanu budynku szkoły, szczególnie po ugaszonym pożarze. Na rozbudowę szkoły brak było miejsca na zajmowanym terenie, co przyspieszyło starania o budowę nowej szkoły, tym bardziej, że w jednej klasie uczyły się na zmianę 3 oddziały. Pod koniec roku do wojewody śląskiego udała się delegacja z prośbą o sfinansowanie budowy nowej szkoły.
W szkole w roku 1927 wykonano remont, na który otrzymano 4 tys. zł z funduszu wojewódzkiego. Mimo przeprowadzonych prac, które wykonano, stary budynek nadal był za ciasny i młodzież uczono na dwie zmiany. Przyspieszyło to decyzję o budowie nowej szkoły. W kronice szkolnej odnotowano, że „...Rada gminna nie chciała zakupić gruntu pod nową szkołę i nadal toczyła spór z radą parafialną o pole szkolne...". Stara szkoła pilnie wymagała remontu ze względu na zbutwiałe podłogi i okna. Władze gminne uznały nieopłacalność dalszych napraw budynku i intensyfikowały starania o środki na budowę nowej szkoły.
W lutym nastąpiła sroga zima (-45st. C), co spowodowało trzytygodniowe opóźnienie w nauce szkolnej. Słaba frekwencja wynikała również z braku obuwia i odzieży na skutek zubożenia mieszkańców wsi. Ale również były pozytywne wiadomości ponieważ dzięki staraniom ówczesnego inspektora oświaty Jana Mangolda i kierownika szkoły Ludwika Drozińskiego uzyskano zezwolenie na budowę nowej szkoły.
Siedmioklasowa szkoła w Moszczenicy przyjęła nazwę Publiczna Szkoła Powszechna. Władze szkolne, realizując program ministerialny, wprowadziły nowe podręczniki,
a języka niemieckiego uczono tylko w klasach szóstej i siódmej. W klasach pierwszych dotychczasowy podręcznik Karola Miarki pt.: „Elementarz do użytku szkolnego
i domowego" został zastąpiony elementarzem Mariana Falskiego. Szczególne miejsce w nauczaniu zajmowały język polski, historia i geografia Polski.
Budowę nowej szkoły w 1932 r. doprowadzono do stanu surowego, po czym z braku finansów przerwano roboty. Natomiast w 1933 r. Rada Rodzicielska zwróciła się do Wojewody Śląskiego o objęcie patronatu nad budową nowej szkoły. W skład delegacji weszli: kierownik szkoły Ludwik Droziński, wójt Franciszek Pająk oraz poseł na Sejm Ernest Prokop. Przyznana pożyczka z Funduszu Pracy została zamieniona na dotację i Śląski Urząd Wojewódzki przejął dalsze finansowanie budowy.
W 1934 r. Wiosną ruszyły dalsze prace przy budowie nowej szkoły.
9 września oddano do użytku nową szkołę. Spełniała ona wszystkie warunki nowoczesnej placówki oświatowej. Zakupiono nowe meble i pomoce szkolne. Szkoła posiadała własną kotłownię, obszerne korytarze i szatnie, jasne i przestronne sale lekcyjne, pracownie robót ręcznych i przyrodniczą oraz wygodny pokój nauczycielski.
22 września ks. proboszcz Edward Adamczyk dokonał poświęcenia nowej szkoły.
W uroczystości udział wzięli: naczelnik Wydziału Oświecenia Publicznego dr Tadeusz Kupczyński, wizytator Pszczółka oraz inspektor Józef Szafran. 26 września rozpoczęto naukę w siedmiu nowych salach lekcyjnych. Do szkoły uczęszczało 364 dzieci. Tereny oraz budynek starej szkoły oddano zarządowi kościoła parafialnego.
Księgozbiór biblioteki szkolnej wynosił do 114 pozycji. Abonowano czasopisma: „Płomyk", „ Płomyczek" i„ Młodą Polskę". Rozwijała się również biblioteka nauczycielska, wzbogacana głównie o książki pedagogiczne. Szkoła nie posiadała sali gimnastycznej, więc w zimie zamieniano lekcje wychowania fizycznego na lekcje języka polskiego. Języka niemieckiego uczono od piątej klasy.
1939 r. 1 września krótko po północy niemieckie samoloty wtargnęły na obszar powiatu rybnickiego i zbombardowały placówki Straży Granicznej i Ochotniczej. Rok szkolny nie rozpoczął się w przewidzianym terminie. W Moszczenicy wzmagał się terror wobec ludności polskiej. Okupant aresztował nauczycieli Rudolfa Biernata i Alojzego Spyrę. Pozostali nauczyciele zostali zmuszeni do opuszczenia swojej pracy. Do szkoły przybyli niemieccy nauczyciele i nauka odbywała się według porządku niemieckiego. Obowiązującym był język niemiecki. Dyrektorem szkoły został hitlerowski funkcjonariusz partyjny przezwany przez uczniów „grubym chłopem” (Dickmann). Do szkoły uczęszczało 344 uczniów. Przestała funkcjonować polska biblioteka szkolna, z której zniszczono 137 pozycji pedagogicznych. Część książek udało się uratować, zostały przechowane przez mieszkańców Moszczenicy. Uczniowie, często za przyzwoleniem rodziców, wagarowali, wyrażając w ten sposób swój opór wobec programu nauczania. Kronikarz zapisał „... dzieci mają braki w języku niemieckim i ogólnie mało wiadomości...". Mimo kar i restrykcji w Moszczenicy słyszano głównie mowę polską.
W rodzinach kultywowano polskie tradycje i obyczaje.
Po sześcioletniej okupacji w styczniu 1945 r. szkołę opuścili niemieccy nauczyciele. Przystąpiono do porządkowania uszkodzonej w czasie działań wojennych szkoły.
19 czerwca ukończono 4 sale i rozpoczęto naukę. Trwał równocześnie remont, w czasie którego doprowadzono wodę i naprawiono centralne ogrzewanie. Koszty remontu oprócz gminy ponosili Rybnickie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, kuratorium oświaty i rada rodzicielska. Fundusz remontowy wspomagali również uczniowie, przeznaczając dochody z jasełek oraz sklepiku szkolnego. Szkoła osiągała również dochody z wynajmowania hucie „Pokój” pomieszczeń na kolonie letnie. 5 grudnia przerwano naukę z powodu braku opału.
Do grona nauczycielskiego należeli Otto Wybraniec, Ludwik Lupa, Maria Antończyk, Franciszek Machura, Irena Srokowa i Zyta Malcherówna. Dalszy remont zniszczonej szkoły finansowała gmina, na co uzyskała subwencję w wysokości 24 tys. zł. Suma ta była niewystarczająca nawet na zakup szyb, których brakowało w całym budynku. Mury szkoły zniszczone były od pocisków artyleryjskich, a mieszkania nauczycielskie nie nadawały się do użytku. Sytuację komplikował dodatkowo brak materiałów do remontu, m.in. szyby zdobywano z uszkodzonych domów mieszkalnych. Aby przygotować szkołę do pracy w okresie zimowym, zamurowano korytarze i klatkę schodową na pierwszym piętrze. Wznowiła działalność biblioteka szkolna, do której wróciły polskie książki ukryte przez ówczesnego woźnego Augustyna Szczepanika. Pozostałą część książek wyjęto ze schowka w podłodze jednej z klas szkoły.
W 1948 r 1 grudnia kierownikiem szkoły mianowano Franciszka Morawca, zajął on miejsce tragicznie zmarłego Józefa Kłusa. Biblioteka szkolna liczyła już 430 tomów, w tym dużą część fachowej literatury dla nauczycieli. Wprowadzono uroczyste rozdawanie świadectw połączone z występami młodzieżowych kół sportowych i artystycznych. Uroczystość kończyła się festynem i wieczorem zabawą dla dorosłych. Święto to stało się przez wiele lat tradycją wsi. W okresie świątecznym kierownik szkoły urządzał koncerty fortepianowe, w czasie których śpiewano kolędy i pastorałki.
W 1951 r oddano do użytku południowe skrzydło szkoły z kilkoma mieszkaniami dla nauczycieli. Liczba książek w bibliotece szkolnej wzrosła do 810 pozycji.
1953 r. Do szkoły uczęszczało 286 dzieci, które uczyły się w 7 wyremontowanych izbach lekcyjnych. Do przedszkola uczęszczało 34 dzieci, a do świetlicy wiejskiej 15 osób. Biblioteka szkolna posiadała 1491 książek i służyła zarówno uczniom, jak i mieszkańcom wsi. Korzystało z niej 516 osób. Utworzono oddział dwuletniej Szkoły Przysposobienia Rolniczego. Natomiast odnowioną elewację szkoła doczekała się w latach 60.
28 października 1968 r. utworzono w Moszczenicy dwuletnią Zasadniczą Szkołę Rolniczą w miejsce Szkoły Przysposobienia Rolniczego. Oprócz miejscowej młodzieży do szkoły uczęszczali również uczniowie z Mszany, Jastrzębia Zdroju, Pawłowic, Godowa i Ruptawy.
Po nowym podziale administracyjnym w 1975 r Moszczenica, mimo protestów mieszkańców, weszła w skład miasta Jastrzębie Zdrój, przyjmując status sołectwa.
1 września kierownikiem szkoły został Emeryk Wysłucha. Do szkoły uczęszczało 407 uczniów, których w 15 oddziałach uczyło 17 nauczycieli. Szkoła podstawowa wraz
z dwuletnią Zasadniczą Szkołą Rolniczą została włączona do systemu oświatowego nowego miasta.
1 września 1984 r. dyrektorem szkoły została Barbara Jaguścik. Do szkoły uczęszczało 416 uczniów, których nauczało w 16 oddziałach 22 nauczycieli. Rozpoczęto adaptację drugiego piętra szkoły na cele dydaktyczne, likwidując hotel nauczycielski.
W 1986 r. ówczesny wizytator szkolny Leszek Majewski złożył propozycję nadania szkole w Moszczenicy imienia prof. Rudolfa Ranoszka. Profesor wyraził zgodę na ręce dyrektorki szkoły Barbary Jaguścik. Rozpoczęto starania u władz szkolnych oraz powołano komitet organizacyjny uroczystości. W jego skład weszli: dyrektor szkoły - Barbara Jaguścik, Stanisław Śmietana przewodniczący Komitetu Rodzicielskiego oraz mgr inż. Bolesław Kluczniok - dyrektor kopalni Moszczenica. Honorowym przewodniczącym został dr Józef Musioł - ówczesny wiceminister sprawiedliwości. W pracach komitetu intensywnie pomagała emerytowana nauczycielka - Maria Antończyk. Komitet Rodzicielski wraz z władzami kopalni rozpoczął starania o nowy sztandar szkolny.4 listopada 1988 r. odbyła się uroczystość nadania szkole imienia zmarłego w kwietniu prof. Rudolfa Ranoszka. Trzyletnia Zasadnicza Szkoła Rolnicza zmieniła profil nauczania na „wiejskie gospodarstwo domowe". Natomiast w 1989 r 15 listopada szkołę odwiedził bratanek patrona szkoły zamieszkały w Afryce Południowej Franciszek Ranoszek. Przekazał uczniom nowoczesną aparaturę nagłaśniającą. 1991 r. Szkoła w Moszczenicy liczyła 613 uczniów, których w 23 oddziałach uczyło 26 nauczycieli.
16 lutego Leszek Majewski rozpoczął pełnienie obowiązków dyrektora szkoły. 25 maja poświęcono krzyże szkolne, które wróciły do klas. Poświęcono też nowy sztandar szkolny, który wyhaftowały siostry zakonne w Jarosławiu. Na awersie znajdował się orzeł na tle biało czerwonej flagi. Rewers przedstawiał górną część steli Kodeksu Hammurabiego upamiętniający zainteresowania naukowe patrona szkoły. W tym samym roku 1 września dyrektorem została Barbara Jędrzejczyk - Masłowska, która tę funkcję pełniła do roku 2018 r. Przywrócono tradycję uczestniczenia w mszy św. z okazji rozpoczęcia roku szkolnego. Zmodernizowano drugie piętro budynku szkolnego przystosowując je do aktualnych potrzeb Zasadniczej Szkoły Rolniczej, która otrzymała pracownię biologiczną, szwalnię i kuchnię.
1 września 1995 r. utworzono na bazie Zasadniczej Szkoły Rolniczej czteroletnie Liceum Rolnicze
o specjalności „wiejskie gospodarstwo domowe". Do klasy pierwszej przyjęto 34 uczniów, w większości dziewczęta.
Natomiast 29 września uroczyście obchodzono 60-lecie szkoły podstawowej w Moszczenicy, która wychowała 3 pokolenia mieszkańców. Obchody rozpoczęto mszą św.
w intencji nauczycieli i wychowanków szkoły, którą odprawił ks. proboszcz Stanisław Budniok w koncelebrze z ks. Józefem Pawliczkiem, Czesławem Cetrenerem
i Stanisławem Durczokiem. Podczas uroczystości z udziałem władz miasta i absolwentów szkoły dokonano wmurowania aktu erekcyjnego pod przyszłą salę gimnastyczną, o powierzchni 944 m2 z pomieszczeniami dydaktycznymi o powierzchni 375 m2.
Prezydent Miasta Janusz Ogiegło wręczył dyplomy zasłużonym pracownikom szkoły „za miłość, radość, wiedzę i zapał". Wśród wyróżnionych byli: Alina Skorupa, Jadwiga Szkatuła, Barbara Kubiczek, Maria Antończyk, Wacława Dulek, Barbara Jaguścik, Marianna Winiarczyk i Emeryk Wysłucha. Dokonano uroczystego otwarcia szkolnego muzeum, poświęconego patronowi szkoły. Znalazły się w nim, m.in.: oryginał kroniki szkolnej 1831-1941, dzienniki lekcyjne, fotografie młodzieży szkolnej i nauczycieli, sprzęt szkolny z początku XX w., praca habilitacyjna prof. Rudolfa Ranoszka oraz jego biblioteka. Pamiątki do muzeum przekazali: dr Józef Musioł, Jan Szmuk i Franciszek Ranoszek.
1 września w 1998 r. w szkole oddano do użytku nowoczesną salę gimnastyczną. 
1999 r. 1 września w Moszczenicy powstało gimnazjum nr 2, do którego uczęszczali absolwenci moszczenickiej szkoły podstawowej
1 września 2000 r. w Moszczenicy utworzono Zespół Szkół nr 4, w skład którego weszły Liceum Rolnicze i Gimnazjum nr 2.
2003 r 1 września utworzono Liceum Profilowane nr 2, kształcące w specjalnościach: zarządzania informacją, ekonomiczno-administracyjnej i kreowania ubioru. W Szkole Podstawowej nr 16 oddano do użytku pracownię komputerową.
2004 r. 1 czerwca swoją działalność zakończyło Liceum Rolnicze w Moszczenicy.
W 2015 r. Kolejny w historii szkoły Uroczysty Jubileusz tym razem już 80-lecia istnienia placówki. Rozpoczął się uroczystą mszą świętą następnie w szkole w towarzystwie znakomitych zaproszonych gości wśród których byli nasi zasłużeni absolwenci.
p. dyrektor mgr Barbara Jędrzejczyk - Masłowska,
Józef Musioł i ks. prałat Józef Pawliczek
10 września 2015 r. Przy szkole rozpoczęła się budowa nowego boiska sportowego.
Natomiast już 7 czerwca 2016 r. odbyło się jego uroczyste oddanie do użytku.
Boisko, jakie powstało w Moszczenicy, jest boiskiem wielofunkcyjnym o wymiarach 44m x 28m z funkcją do piłki ręcznej, koszykówki i siatkówki o nawierzchni poliuretanowej na podbudowie przepuszczalnej z kruszywa kamiennego.
Od września 2018 r. Funkcję dyrektora Szkoły Podstawowej nr 16 pełniła p. mgr Dorota Bury.
24 marca 2022 r. w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, uroczyście odsłonięta została tablica pamięci Marii i Franciszka Parzychów, którzy ratowali więźniów Auschwitz idących w Marszu Śmierci. Tablica znajduje się na budynku naszej szkoły.
Od 1 września 2023 r. Funkcję dyrektora pełni pani mgr Justyna Rusin.
Nasza szkoła to nie tylko budynek, to przede wszystkim ludzie- każdy pojedynczy uczeń i uczennica, to wspaniali dyrektorzy, nauczyciele, pracownicy administracji i obsługi, pedagodzy, rodzice naszych uczniów, przyjaciele szkoły, darczyńcy, wszyscy ci, którzy dbają o atmosferę i jej wyjątkowy klimat, tworzą piękną pokoleniową tradycję.
Od początku powstania placówki najważniejszym jej zadaniem było podkreślanie wartość edukacji
i uczenia się.
Dajemy uczniom możliwość zaprezentowania talentów i rozwijania zainteresowań, a także sprawdzenia się w różnorodnych konkursach, zawodach sportowych. Sukcesy uczniów, nawet te najmniejsze, sprawiają, że mamy poczucie dobrze spełnionego obowiązku, ale przede wszystkim są źródłem satysfakcji i radości.
Dbamy o świat wartości, szanujemy wielokulturowość, pochylamy się nad uczniami z doświadczeniem migracyjnym, pomagamy innym, prowadząc działalność wolontarystyczną. Uczymy zachowań prozdrowotnych, proekologicznych,
Jesteśmy niezwykle dumni z naszych absolwentów, którzy osiągali i osiągają wspaniałe sukcesy zarówno w sferze edukacyjnej, jak i poza nią w różnych zakątkach Polski, a nawet świata. To dla nas prawdziwy zaszczyt i ogromna chluba.
Bibliografia:
OPRACOWANIE Towarzystwo Miłośników Ziemi Jastrzębskiej pod redakcją Michała Lisa i Ewy Dawidejt - Jastrzębskiej: Dzieje Parafii Świętego Mikołaja oraz Matki Bożej Różańcowej w Moszczenicy.
Soska A.: Historia Szkoły Podstawowej nr 16 im. R. Ranoszka w Jastrzębiu Zdroju Moszczenicy 1935-1998.
Kronika Szkoły Podstawowej w Moszczenicy 1827-1943.
Kronika Szkoły Podstawowej nr 16 w Moszczenicy 1945-2006.